Z końcem roku 2013 r. zakończy się w Gruzji realizacja projektu „Bliżej edukacji, informacji i pracy – nowoczesna oferta gruzińskich bibliotek” – wspólnego przedsięwzięcia Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, Stowarzyszenia Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej (CAL) i Państwowej Biblioteki Naukowej miasta Kutaisi im. Ilii Czawczawadze. Na początku grudnia odbyły się w Kutaisi i Ozurgeti spotkania podsumowujące, podczas których zaprezentowano mini-projekty zrealizowane przez gruzińskie biblioteki, a przedstawiciel polskich bibliotekarzy przedstawił działania bibliotek prowadzone w naszym kraju na rzecz aktywizacji lokalnej społeczności.

Projekt rozpoczął się w kwietniu br. 15 bibliotek publicznych z regionów Imeretia i Guria z zachodniej Gruzji otrzymało sprzęt komputerowy (komputery PC, laptopy, rzutniki multimedialne z ekranem, aparaty fotograficzne i zestawy do nagłośnienia) oraz dostęp do Internetu, a blisko 50 bibliotekarzy zostało przeszkolonych w zakresie podstaw planowania rozwoju biblioteki ze wskazaniem na aktywizację mieszkańców oraz z zakresu technologii komunikacyjnych i informacyjnych.

  

W efekcie biblioteki przygotowały i zrealizowały ponad 15 mini-projektów na rzecz lokalnej społeczności, które pozwolą rozwinąć działania dla mieszkańców i z mieszkańcami, sprzyjające ich aktywizacji w życiu społecznym i zawodowym. Okazało się, że są one inspiracją do rozszerzania oferty bibliotek, integrują lokalną społeczność wokół żywotnych problemów lokalnych (jako pomoc osobom starszym czy niepełnosprawnym, opieka nad dziećmi i młodzieżą z rodzin zmarginalizowanych społecznie, profilaktyka zdrowego stylu życia, ekologia, bezrobocie czy nierówny dostęp do edukacji.

Bibliotekarki (prawie 100% osób pracujących w gruzińskich bibliotekach to kobiety) wykazały się niezwykłą pomysłowością w planowaniu i realizacji projektów. Z powodzeniem zastosowały narzędzia i formy przedstawione podczas szkoleń, np. metody badania potrzeb lokalnej społeczności, współpraca lokalna. Wykorzystywały też świeżo otrzymany sprzęt ICT. 

Zadbały o to, by projekty zostały zrealizowane zgodnie z lokalnymi priorytetami rozwoju gmin i odpowiadały na potrzeby lokalne (przeprowadziły sondaż wśród mieszkańców) – stąd różnorodna tematyka projektów. Wszystkie mini-projekty są przedsięwzięciami partnerskimi, zrealizowanymi przy udziale mieszkańców, grup, organizacji pozarządowych, władz i przedsiębiorców lokalnych. Biblioteki otrzymały niewielkie wsparcie rzeczowe niezbędne do realizacji projektów (materiały papiernicze, flipczarty).

Co robiły biblioteki w Imeretii:

Filia nr 17 im. Davita Kvitsaridze Biblioteki Naukowej m. Kutaisi – projekt: „Wolontariusze = rozwój + integracja”. Celem projektu było wsparcie młodych ludzi z grup defaworyzowanych mającymi trudności na rynku pracy.

Filia nr 4 im. Shota Rustaweli Biblioteki Naukowej m. Kutaisi – projekt: „Zadbamy o historię”. Mini-projekt miał na celu wzbudzenie wśród uczniów zamiłowania do historii Gruzji oraz wzbudzenie szacunku do pracy a także mobilizację społeczności lokalnej na rzecz swojego miasta. 

Filia nr 18 Biblioteki Naukowej m. Kutaisi – projekt: „Biblioteka w środowisku lokalnym jako wzmacniacz relacji partnerskich”. Mini projekt został zrealizowany w trzech etapach: otwarta impreza na placu obok biblioteki, integracja grup uczniów niepełnosprawnych ze szkoły “Goni”, wspieranie relacji partnerskich w środowisku, gdzie biblioteka występowała jako mediator w kontaktach między psychologiem i osobami niepełnosprawnymi.

Dom Literacki im. Andrea Sinauri. Filia Biblioteki Naukowej m. Kutaisi – projekt: „Zapoznanie się z problemami osób w wieku emerytalnym zamieszkujących w otoczeniu biblioteki i ich wsparcie” pod hasłem: „my też się zestarzejemy”. Ideą projektu była pomoc emerytom z otoczenia biblioteki. Bibliotekarze wybrali w społeczności lokalnej najbardziej potrzebujące grupy (samotni, osoby starsze bez opieki, osoby niepełnosprawne). Nawiązano kontakt z osobami będącymi w bardzo trudnej sytuacji życiowej – zebrano informacje o najpilniejszych potrzebach, przekazano informacje dotyczące możliwości skorzystania z opieki medycznej. Bibliotekarze stworzyli niewielki fundusz na potrzeby tej grupy. Projekt ujawnił nowe potrzeby w zakresie obsługi i pomocy osobom starszym. Osoby objęte projektem zaczęły regularnie odwiedzać bibliotekę i korzystać z jej usług nie tylko jako czytelnicy, ale także traktując ją jako źródło informacji o codziennych sprawach życiowych.

Publiczna Biblioteka m. Bagdati im. Dżansuga Gvindżilia (Imereti) – projekt: „Bądź erudytą – jesteś przyszłością Gruzji!” przyczynił się do rozwoju umiejętności artystycznych wśród młodego pokolenia. Wskutek jego realizacji zaktywizowała się społeczność lokalna – w projekcie uczestniczyli przedstawiciele prawie wszystkich obszarów życia kulturalnego. Spójność w podejściu do tematu była widoczna podczas realizacji projektu. Zostało stworzone logo projektu oraz zaplanowano działania na przyszłość. Przy realizacji udzielały się głownie uczestniczki warsztatów. Rekomendowane jest większe zmotywowanie całego zespołu biblioteki.

Publiczna Biblioteka Miasta Vani (Imereti) – projekt: „Wystawa – sprzedaż wyrobów bezrobotnych kobiet”. Celem mini-projektu było zapobieganie wykluczeniu społecznemu bezrobotnych gospodyń domowych oraz pomoc w zatrudnieniu. Można powiedzieć, że przed realizacją projektu biblioteka nie istniała na mapie zasobów społeczności lokalnej, a jej uznanie nastąpiło właśnie dzięki jego realizacji. Zorganizowano festyn wyrobów bezrobotnych kobiet. Mimo początkowej niechęci i obaw ok. 20 osób pokazało swoje wyroby – wszystkie sprzedano, a jedna z wystawiających została zatrudniona.

Publiczna Biblioteka Miasta Zestafoni (Imereti) – projekt: „Uratujemy nasze miasto przed zanieczyszczeniem środowiska”. Celem mini-projektu było rozwiązanie problemów zdrowotnych mieszkańców miasta, związanych z działalnością hut i fabryk zanieczyszczających środowisko. Spotkanie informacyjne ze społecznością lokalną odbyło się po raz pierwszy w rejonie, w wyniku spotkania została powołała grupa inicjatywna i zaplanowany nowy projekt.

Publiczna Biblioteka Municypalitetu Choni (Imereti) – projekt: „Profesjonalna higiena jamy ustnej”. Projekt był skierowany do grupy defaworyzowanej społecznie, której przedstawiciele nie mają możliwości regularnego korzystania z opieki lekarskiej. Biblioteka wykorzystała technikę „małych kroków” aby zebrać grupę i przeprowadzić warsztaty. Problem jest ważny i wzbudza zainteresowanie opinii publicznej. Biblioteka zidentyfikowała go i w znaczącym stopniu przyczyniła się do jego zmniejszenia w lokalnej społeczności.

Publiczna Biblioteka Municypalitetu Terdżola (Imereti) – projekt: „Biblioteka – instytucja wspierająca edukację włączającą”. Celem mini-projektu była integracja ze społecznością lokalną dzieci i ich rodzin ze specjalnymi potrzebami. Biblioteka ma aktywne kontakty z dziećmi o specjalnych potrzebach, np. niepełnosprawnymi, które to doświadczenie może przekazać innym bibliotekom w regionie.

Publiczna Biblioteka Municypalitetu Charagauli (Imereti) – projekt: „Ojcowie”, który miał na celu intensyfikację kontaktów między ojcami i dziećmi. Ze względu na to, że rola ojców w wychowaniu dzieci w Gruzji jest niewielka, bibliotekarze, wraz z partnerską instytucją, jaką był pobliski Park Narodowy zorganizowali wspólne zajęcia dla ojców i dzieci. Choć projekt wzbudził pewne kontrowersje związane z tradycyjnym podziałem ról w rodzinie, wzbudził też zainteresowanie i na wiosnę planowane są kolejne zajęcia w plenerze.

Ponadto Główna Biblioteka Naukowa m. Kutaisi (koordynująca działania w projekcie) samorzutnie, z inicjatywy pracowników przygotowała i zrealizowała trzy mini-projekty.

Projekty bibliotek z regionu Guria:

Publiczna Biblioteka Municypalitetu Lanczchuti (Guria) – projekt: “Nauczenie pozbawionych opieki dzieci podstaw języka angielskiego i korzystania z Internetu”. Główną ideą projektu było rozwijanie społeczeństwa obywatelskiego i promowanie zatrudniania młodzieży aby – gdy pozbawione opieki dziecko osiągnie pełnoletniość – wyeliminować ryzyko jego powrotu na ulicę. Realizacja projektu wymagała od bibliotekarek delikatnego podejścia i zachowania ostrożności w stosunku do dzieci pozbawionych opieki, aby nie wzbudzić w nich zbyt wielu oczekiwań, co ostatecznie może doprowadzić do zniechęcenia.

Publiczna Biblioteka Municypalitetu Czochatauri (Guria) – projekt: „Razem wszystko potrafimy”. Celem projektu była integracja beneficjentów Centrum Obsługi Osób Niepełnosprawnych ze społecznością lokalną.

Trzy biblioteki z municypalitetu Ozurgeti działające na wsi wybrały niemal identyczne tematy, co było związane z wynikami prowadzonego na ich terenach badania potrzeb mieszkańców. Każda z nich zastosowała jednakże inne formy pracy i indywidualne podejście zgodnie z potrzebami danej grupy docelowej. Realizacja projektów przyczyniła się do promocji bibliotek w środowisku.

Wiejska Bibliotekaww w Merii (Guria) – projekt: „Prowadzić zdrowy tryb życia – narkomania jest niebezpieczną chorobą”. Mini-projekt skupiał się na podniesieniu świadomości społecznej co do zdrowego stylu życia oraz prorogowanie go wśród młodzieży m.in. na przykładach osób, które zwalczyły uzależnienie. 

Wiejska Biblioteka w Lichauri (Guria) – projekt: „Zdrowe pokolenie – pokolenie bez tytoniu”. Projekt miał na celu promowanie wśród młodzieży zdrowego trybu życia bez uzależnienia od tytoniu i nikotyny.

Wiejska Biblioteka w Bachwi (Guria) – projekt: „Zdrowy styl życia – gwarancja szczęśliwej przyszłości” – promocja zdrowia wśród mieszkańców wsi.

Wielkim zainteresowaniem bibliotekarzy cieszy się zainicjowane na początku projektu e-forum http://gruzja.cal.org.pl/. Chciałyby w nim aktywnie uczestniczyć także biblioteki, które nie były włączone w projekt, jako że jest to pierwsze tego typu narzędzie wymiany informacji i doświadczeń dla bibliotek gruzińskich. Na forum można znaleźć informacje i zdjęcia ilustrujące wszystkie mini-projekty przeprowadzone w ostatnich miesiącach przez biblioteki. Dobrym narzędziem komunikacji pomiędzy bibliotekami i promocji ich działalności na zewnątrz jest też Facebook. Biblioteki w Gruzji, gdy tylko otrzymywały dostęp do Internetu, zakładały funpage aby prezentować swą działalność (zazwyczaj nie prowadzą one stron www z uwagi na koszty) i wymieniać się pomysłami.

Projekt jest przedsięwzięciem partnerskim Stowarzyszenia Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej (CAL), Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego oraz Państwowej Biblioteki Naukowej miasta Kutaisi im. Ilii Czawczawadze. Jego celem projektu jest poprawa społecznego dobrobytu mieszkańców w regionie zachodniej Gruzji – Gurii i Imereti poprzez zwiększenie dostępu do nowoczesnych usług informacyjnych i edukacyjnych, dostarczanych przez lokalne biblioteki. Projekt jest współfinansowany w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2013 r. 

Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego dotychczas zrealizowała w Gruzji 3 projekty: w 2010 i 2013 roku ze środków MSZ RP oraz wizytę studyjną dla trenerów i bibliotekarzy w 2011 roku ze środków PAFW, RITA Przemiany w Regionie (Study Tour to Poland) i East-East Partnership Beyond Borders Program, Open Society Foundation Georgia z Tbilisi.

Od początku współpracujemy w tych przedsięwzięciach ze Stowarzyszeniem CAL. Planujemy kontynuację działań na rzecz bibliotek gruzińskich z zachodniej Gruzji. Na wiosnę 2014 r. odbędzie się 7-dniowa wizyta studyjna w Polsce dla kilkunastu bibliotekarek, dzięki dofinansowaniu z programu RITA – Przemiany w Regionie PAFW, które otrzymało na ten cel Stowarzyszenie CAL. Mamy też nadzieję, ze w przyszłym roku rozszerzymy działalność w Gruzji na kolejny region: Megrelię.

Więcej informacji: Katarzyna Morawska katarzyna.morawska@frsi.org.pl